İsviçre doğumlu Amerikan esintili Pop Art sanatçısı Claes Oldenburg (1929-2022) en çok eğlenceli, tuhaf, öncü Pop Art heykelleriyle tanınır. Sanatçının uzun yaşamı ve kariyeri boyunca ürettiği eserlerden bazıları şunlardır: Lipstick Ascending on Caterpillar Tracks (1969), Clothespin (1976) ve Spoonbridge and Cherry (1988). Sanatçının eserleri bugün Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa ve Asya’da temsil edilmektedir.
Spoonbridge ve Cherry. 1988. Claes Oldenburg. Minneapolis Heykel Bahçesi, Minneapolis, Minnesota’daki Walker Sanat Merkezi’nde,
Claes Oldenburg Çocukluk ve Eğitim
İsveç’in Stockholm kentinde doğan Claes Oldenburg, henüz yedi yaşındayken ailesiyle birlikte Chicago’ya taşındı. Daha ilk yıllarda bile olağanüstü bir çizim yeteneğine sahipti.
Oldenburg daha sonra 1946-1950 yılları arasında Yale’de edebiyat ve sanat tarihi okudu. Daha sonra Chicago’daki Sanat Enstitüsü Okulu’nda eğitim gördü ve aynı zamanda yerel şehir haberlerinde muhabir olarak çalıştı.
1953 yılında serbest dergi illüstratörü olarak çalıştı. 1954’te Saugatuck, Michigan’daki Ox-Bow Okulu’na devam ederek yağlıboya resim yapmaya başladı.
Claes Oldenburg New York’ta
Claes Oldenburg 1956’da New York’a taşındı ve şehrin Aşağı Doğu Yakası’na yerleşti. Andy Warhol, Robert Rauschenberg, Jasper Johns, Allan Kaprow ve Jim Dine gibi New York sanat ortamının bir parçası olan diğer sanatçılarla dostluklar geliştirdi.
Bu arada Oldenburg, Cooper Union’daki kütüphanede birkaç yıl çalışarak ilham aldı. Burada, figüratif çizimlerden oluşan eserleriyle ilk kişisel sergisini açtı. Özgürlük Anıtı heykeli gibi 18. yüzyıl Romantik mimarisi de onun hayal gücünü yakalamıştır. Kısa süre sonra New York çevresindeki mimariyi, anıtları ve kamusal heykelleri çizmeye başladı.
Claes Oldenburg ve Pop Art
Pop art sanatçılarının çoğu iki boyutlu çalışmıştır. Claes Oldenburg’un üç boyutlu formları, kağıt maket, alçı modeller ve kumaştan yapılmış yumuşak heykeller kullanır. Daha sonra çelik ve daha dayanıklı malzemelerle çalışarak kalıcı dış mekan eserleri yarattı. Bazı heykeller ölçekli iken, bazıları devasa ve hatta devasa boyutlardadır. Pop art temasını izleyen Oldenburg, parlak renkli, sıradan günlük nesneleri kullanarak Amerikan tüketimciliğiyle dalga geçti.
Happening ve Erken Dönem Heykeltıraşlık.
Snapshots from the City , Claes Oldenburg’un Judson Memorial Kilisesi’nde sahnelenen ilk “happening “iydi. Burada, o ve Patty Mucha çöplerle kaplı bir performans sergilediler. Çift, mahallelerindeki çöplerden ilham almış. Oldenburg, performans için kartondan figürler, nesneler ve işaretler yarattı. Aslında, eserlerin birçoğu satıldı.
“Performans ana şeydir, ancak bittiğinde, izole edilmiş, hatıra eşyaları, artık nesneler olabilecek bir dizi ikincil parça vardır. Bir performanstan sonra toplamak, neyin atılacağı ve neyin hala kendi başına hayatta kalacağı konusunda çok dikkatli olmak. Yavaş çalışma ve küçük şeylere saygı. Kişinin kendi yarattığı buluntu nesneler. Sahnenin zemini sokak gibidir. Sonradan toplamak yaratıcıdır. Ayrıca, nesnelerin özel yaşamına saygı gösterilmelidir.”
The Store ve Claes Oldenburg
Sonra Aşağı Doğu Yakası’ndaki The Store geldi. Oldenburg, ” Mağaza, ya da Benim Mağazam, ya da Ray Gun Mfg. Co., 107 East2nd St., NYC, seksen fit uzunluğunda ve yaklaşık on fit genişliğindedir. Ön yarıda, şehrin, özellikle de New York’un en büyük mağazalarının bulunduğu bölgedeki mağaza vitrinlerinde görülebilecek popüler ticari nesneler biçiminde ve ruhuna uygun nesneleri boyayarak ve yerleştirerek (asarak, yansıtarak, yatırarak) bir mağaza ortamı yaratmak niyetindeyim. The Store (Clinton St., örneğin, Delancey St., 14. St.) Bu mağaza sürekli olarak yeni objelerle beslenecek ve ben de mekanın arka yarısında alçı ve diğer malzemelerden objeler yaratacağım. Bu objeler Mağaza’da satışa sunulacak.”
Claes Oldenburg’un tatlıya düşkün olduğu açık. Bu nesneler arasında dondurma, çilekli turta ve diğer hamur işlerinin yanı sıra sigara, ayakkabı, şapka ve hatta iç çamaşırı da vardı. Oldenburg, gündelik nesnelerden bir sanat eseri yaratarak ve daha sonra bunları New York’un herhangi bir yerinde olabilecek küçük bir Mom and Pop dükkanında ticari olarak satarak sanat ve meta arasında geçiş yaptı. Bu gerçekten bir Pop art çalışmasıydı! Aslında, The Store aracılığıyla sanatçı kendi enstalasyonunu yarattı.
Kartvizitler ve kırtasiye malzemeleri Porto Riko mahallelerindeki afişlere benzeyecek şekilde hazırlandı. İspanyolca kelimeler bile eklemiş.
İsveç doğumlu Amerikalı heykeltıraş The Store hakkında şunları söyledi: “Mahalledeki insanlar oldukça korkmuştu. Neler olduğunu bilmiyorlardı. Yani, içeri girmediler. Ancak, sanatla ilgilenen bazı insanlar uğradı ve insanlar bir şeyler satın aldı. Andy Warhol geldi ve bir gömlek aldı. Ve diğer sanatçılar gelip bir şeyler satın aldılar. Bu yüzden iyi bir deneyimdi.”
Devasa Heykeller
Mağaza, 57. Cadde’deki Green Gallery ile sanat dünyasının dikkatini çekti ve Tom Wesselmann, Dan Flavin, James Rosenquist, Donald Judd ve Robert Morris gibi sanatçılar için önemli bir sergi mekânı oldu. 1962’de galeri, Claus Oldenburg’un rahat yiyecekler ve Amerikan tüketim kültürünün neşesi üzerine kurulu devasa yumuşak heykellerinden üçünü sergiledi. Neşeli, devasa yemek fantezileri olan eserler, sanatçının erken dönem yumuşak heykellerinin bir parçası. Oldenburg’un ilk eşi Patty Mucha bu yumuşak heykelleri dikerken, o da onları boyadı.
Kumaştan yapılan Yer Pastası dokuz ayak uzunluğunda ve beş ayak yüksekliğinde üçgen bir “pasta” dilimidir. Bugün, New York’taki Modern Sanat Müzesi’nde yer almaktadır. Beyaz krema ve birkaç fındıkla kaplı çikolatalı bir pastayı temsil eden bu Pop art yumuşak heykel, tuval üzerine sentetik polimer boya ve lateksten oluşuyor. İç dolgu hem karton dondurma kartonlarından hem de kauçuktan yapılmıştır. Sanat sergileri için talep gören MoMA, bu gemiyi üç kez Atlantik ötesi yolculuklar için ödünç vermiştir.
Yine New York’taki Modern Sanat Müzesi’nde bulunan Floor Cone (1962), tuval üzerine sentetik polimer boyadan yapılmış ve daha sonra içi sünger ve karton kutularla doldurulmuş devasa bir dondurma külahıdır. Eser hem yetişkinlere hem de çocuklara hitap etmektedir.
Toronto’daki Ontario Sanat Galerisi’nde bulunan üçüncü devasa heykel Floor Burger’dir (1962) Bir çörek arasında bir köfte, üstünde bir turşu, köpük kauçuk ve karton kutularla doldurulmuş tuvalden yapılmıştır. Sanatçılar, bu gündelik nesneyi ve Amerikan halkının en sevdiği yiyeceği yapmak için akrilik boyalar kullanarak boyadılar.
Claes Oldenburg bu yumuşak heykeller hakkında şunları söyleyecektir: “Bir şeylere dokunmayı seviyorsanız, sert şeylere olduğu kadar yumuşak şeylere de dokunmayı sevmeniz bana son derece doğal geldi. Eğer etrafınızdaki gerçek şeylerden heykel yapacaksanız, neden onları yumuşak yapmaya çalışmayasınız ki onları itebilesiniz ve şekil değiştirebilsinler. Hepsinin doldurulması gerekiyordu. Önemli olan buydu ve onları doldurmanın farklı yolları vardı. Sert ya da yumuşak doldurabilirdiniz. Bu büyük parçalar o kadar büyüktü ki içlerinde o kadar çok doldurma gerekiyordu ki sonunda onları kutularla doldurmaya karar verdim.”
Yine de Pop art sanatçısı Yayoi Kusama otobiyografisi Infinity Net‘te ilhamın kendisinden geldiğini yazdı. Kitapta, 1962 yılında Claes Oldenburg’un da davet edilen sanatçılardan biri olduğu bir karma sergi için ilk yumuşak heykellerini yaptığını yazıyor. Yılın ilerleyen zamanlarında Oldenburg büyük, devasa yumuşak heykellerini görücüye çıkardı. Eşi Patty Mucha, Oldenburg’un sergisinin açılışında Kusama’ya doğru koştu ve Pop sanatçısından fikrini aldıkları için onları affetmesini istedi.
Pasta Kasası, I (1961-1962)
Boyalı alçı, seramik ve metalden yapılmış Pasta Kutusu, I (1961-1962), Claes Oldenburg’un kurabiye, pasta, iki dondurma, muzlu börek ve diğer tatlılar ile bir pirzola rafından oluşan vitrinidir. Neredeyse birebir ölçülerde yapılan bu heykeller, Amerikan tüketicisinin hem ete hem de şekere olan hayranlığını gösteriyor. Gündelik nesnelere eğlenceli bir bakış. Eser, alçıya batırılmış ve ardından emaye ile boyanmış çuval bezi ve muslinden yapılmıştır. Cam ve metal kasa, metal kaseler ve seramik tabaklar gibi mağazadan satın alınmıştı.
Yumuşak Tuvalet (1966)
Clause Oldenburg’un Yumuşak Tuvalet (1966) adlı eseri vinil, kapok, tel, pleksiglas ve ahşaptan üretilmiş olup ahşap ve metal bir tabana sahiptir. Mizahi açıdan komik bir ileri eğimi var.
New York’taki Whitney Amerikan Sanatı Müzesi’nde sergilenen eser, Marcel Duchamp’ın alçak bir tuvaleti ilk kez bir sanat eserine dönüştürdüğü Çeşme (1917) adlı eserine selam gönderiyor.
Tırtıl İzleri Üzerinde Ruj (Yükselen)
(1969-1974)
Sanatçı Claes Oldenburg’un bu Pop art heykeli, New Haven, Connecticut’taki Yale Üniversitesi’nde siyaset, cinsellik, şiddet ve savaş temalarını içeren mekâna özgü bir sanat eseridir. Boyu 24 metre olan kamuya açık eser Cor-ten çelik, çelik, alüminyum ve dökme reçineden yapılmıştır. Lipstick (Ascending) on Caterpillar Tracks, poliüretan emaye kullanılarak boyanmıştır.
Başlangıçta Claes Oldenburg, kalıcı bir heykelden ziyade savaş hakkında politik bir açıklama olarak kontrplaktan bir versiyon yaptı. Yale Üniversitesi’nde savaş karşıtı konuşmalar yapan ve başkalarını da yapmaya davet eden öğrenciler için Yale Kampüsü’ndeki Beinecke Plaza’da inşa edilmiştir.
Erkeklik ve kadınlık temalarını mizahi bir şekilde bir araya getiren eserde erkeklik bir savaş tankı, kadınlık ise bir ruj tüpü ile temsil ediliyor. Ayrıca Yale, 1969 yılına kadar kız öğrencilerin lisans programına girmesine izin veren karma bir üniversiteydi. Claes Oldenburg’un Pop art heykeli de kapsayıcılığı göstermeyi amaçlıyordu.
Clothespin (1976)
Philadelphia, Pennsylvania’daki Center Square Plaza’da, SEPTA metro istasyonunun hemen dışında inşa edilen 54 feet yüksekliğindeki Clothespin (1976) büyük ilgi çekiyor. Yıpranmış çelikten üretilen Claes Oldenburg, tasarımında Philadelphia Sanat Müzesi’nde bulunan sanatçı Constantin Brancusi’nin iki sevgilinin sarmaş dolaş buluştuğu Öpücük adlı heykelini referans almıştır. Aslında, ayakları birbirinden biraz uzakta, sarılmış bir çifte benziyor.
Oldenburg, altında duranlar için zekice bir numaraya girişti. Yaptırıldığı ve dikildiği yıl olan 76 sayısını oluşturmak için bir menteşe yarattı. Clothespin (1976), caddenin karşısındaki resmi Belediye Binası ile eğlenceli ve tuhaf dev bir ev eşyası arasında mükemmel bir yan yana geliş oluşturuyor.
Spoonbridge ve Cherry (1988)
Claes Oldenburg 1976’dan itibaren neredeyse sadece büyük kamusal heykel işleri üzerinde çalıştı. Ayrıca, eserlerinde birlikte çalışacağı ikinci eşi Hollandalı sanat tarihçisi Coosje van Bruggen (1942-2009) ile evlendi. Heykelsi pop art çeşmesi Spoonbridge and Cherry (1988) en sevilen eserlerinden biridir.
Kaşığın en üst kıvrımında duran büyük bir kiraz ile neşeli bir parça. Poliüretan emaye kaplamalı paslanmaz çelik ve alüminyumdan üretilmiştir. Kaşık tek başına 5800 pound, kiraz ise 1199 pound ağırlığındadır.
Minneapolis, Minnesota’daki Walker Sanat Merkezi’nde bulunan Minneapolis Heykel Bahçesi’nde yer alan heykel çalışması, çalışan bir köprü olarak küçük bir göletin üzerinden geçiyor. Kirazın yanı sıra tabandan da su fışkırır.
Shuttlecocks ( 1994)
Kansas City, Missouri’deki resmi neoklasik Nelson-Atkins Müzesi’nin çimlerinde yer alan Shuttlecocks (1994), her biri 18 feet boyunda ve 5.500 pound ağırlığında dört mamut kuşu ya da shuttlecock ‘tan oluşuyor. Bu Pop art, mekâna özgü çalışma alüminyum ve fiberglas takviyeli plastik ve boyadan yapılmıştır.
Dropped Cone (2001)
Dropped Cone (2001) her çocuğun en büyük korkusu olan dondurma külahını yere düşürmek! Burada dev koni, Almanya’nın Köln kentindeki Neumarkt Meydanı’nda, üzerine yerleştirildiği alışveriş merkezinin köşesine çarpıyor.
Sonraki Yıllar
Oldenburg neredeyse 30 yıl sonra ilk bağımsız eserini 2011 yılında yarattı. Paint Torch (2011) Philadelphia’da yerleştirildi. Daha sonra, 2022’deki ölümüne kadar farklı projelere odaklandı. Bunlar arasında fotoğrafçılık ve küçük ölçekli karışık medya heykelleri yer alıyordu. Claes Oldenburg, gündelik nesneleri kullanarak yaptığı Pop art sanat eserleriyle sanat tarihine geçti.
